In Memoriam Jacq Vogelaar (1944-2013)

Hij had nog een nummer van Raster willen maken. Over pijn. Typisch Jacq. Een ongemakkelijk onderwerp dat hij even onvervaard aan was gegaan als Over kampliteratuur. Ongemak was geen taboe voor Jacq Vogelaar. Maar hij deed wat hij moest doen. Nog eenmaal vroeg hij de oud-redacteuren bijdragen te schrijven en verzamelen. Nog eenmaal kwamen Bernlef, Nicolaas Matsier en Piet Meeuse bij hem boven om aan zijn tafel de kopij te corrigeren. Ruiterlijk gaf hij toe dat Sven Vitse gelijk had dat ‘Het einde’, het laatste nummer van Raster, eigenlijk een staande receptie was, niet helemaal in de geest van het tijdschrift. Hij voelde het einde naderen, van de intentie Raster uit te geven, mogelijk van tijdschriften in deze vorm. Misschien voorvoelde hij wel zijn eigen einde. Jacq Vogelaar was heel goed in pijn verbijten en doorschrijven. Verbitterd was hij niet. Rancuneus was hij nooit, maar hij vergat niets.

Ik hield van die laatste nummers van Raster die hij zelf maakte, zoals ‘Ultrakort & langer’, terwijl de rest van de redactie eigenlijk al gestopt was, alsof hij zichzelf nog wat extra speelruimte gunde, in intensieve samenwerking met vertalers. Voor Jacq deed je je best, sprak Barber van de Pol bij de lancering van het digitale Rasterarchief. Hij was kritisch en tegelijk zachtmoedig, steunend en uiterst collegiaal.  

Zijn latere redacteur Patricia de Groot heeft opgemerkt wat een mooie man Jacq was. Op de foto achterop Terugschrijven zie je dat hij twee verschillende ogen had achter zijn bril. Terugschrijven betekende voor Vogelaar lezen met de pen in de aanslag. Hij versloeg Flaubert, Multatuli, Dostojevski, Kafka, Joyce, Woolf, om bij Beckett op te merken dat er altijd de schedel is tussen jou en de wereld, tussen je hersens en de letters die je leest, een balk. Je zit niet alleen in je vel is de titel van zijn laatste boek, waarin een van zijn geliefde thema’s, de Meneertjes m/v, is ondergebracht.

Bzzletin wijdde een nummer aan hem. ‘Wat was hij toen nog oud,’ schreef Jacq bij een foto van zichzelf, jong en met baard in Nijmegen, geheel in de geest van Roland Barthes par Roland Barthes. Zijn oude vrienden werkten aan het nummer mee, Anthony Mertens en Cyrille Offermans. Martin van Amerongen, chef van De Groene Amsterdammer waar Jacq decennia lang recensies voor schreef, vertelde hoe hij hem in het begin niet helemaal vertrouwde en hem later juist des te sterker wist te waarderen.

Een minder bekend boek van Jacq Vogelaar is Gedaanteverwisseling of ’n metaforiese muizeval uit 1975. Experimenteel is de spelling, stukken cursief of vet gedrukt, maar eigenlijk bleef Vogelaar altijd toegankelijk. In het boek werkt hij met thriller-elementen, schaduwen, achtervolgingsscènes, het is bij fragmenten spannend. Ik noemde het verwant aan De Avonden. Daar moest Jacq niets van hebben, maar hij was blij als er over het boek zelf werd gesproken, eindelijk.

Bewerken, hernemen, recipiëren, vertalen, terug- en doorschrijven. Fragmenten uit de fraaie verzameling kort proza Verdwijningen keren later terug als gedichten in Inktvraat. Jacq Vogelaar werkte altijd harder dan iedereen. Voor hem was het normaal, zijn habitat, pijn of geen pijn.

Het voelt raar om over de dood van Jacq Vogelaar te schrijven op de website van De Revisor, terwijl hij natuurlijk altijd verbonden was aan Raster en Ter elfder ure. H.C. ten Berge merkte bij ‘Het Einde’ op dat het altijd Jacq was die als er iets aan de hand was met Raster de bank weer optilde en overeind zette. Maar als ieder zichzelf respecterend tijdschrift publiceerde ook De Revisor Jacq Vogelaar, bijvoorbeeld zijn minder bekende kinderverhalen. Onze gedachten zijn bij Johanneke van Slooten die Jacq tot op het werkelijke einde heeft bijgestaan. Bij al zijn vrienden en collega’s. Met Jacq Vogelaar verliest de Nederlandse literatuur een vernieuwer van formaat, een oorspronkelijke geest en een geweldig aanjager van de belangstelling voor internationale literatuur. Jacq is er niet meer, maar we zullen zijn werk blijven lezen en herlezen. En terugschrijven.

Naam*

E-mail

URL

Reactie

We willen u nog veel meer vragen, maar er in ieder geval zeker van zijn dat u een mens bent, een lezer, een schrijver, maar in ieder geval geen robot.
Hoe heten wij? Zonder lidwoord.

Persoonlijke info onthouden?
Ja, onthoud mij met een cookie.

Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of e-mailadres in te typen.