Een klein boekje is voorgoed voorbij
Het laatste woord (2): Treindromen

Over beginzinnen is veel geschreven, als Jan van Mersbergen een boek aanschaf kijkt hij eerst naar de slotzin. Die zegt soms meer over een boek dan die beginzin. In deze reeks: de analyse van het laatste woord.
Vandaag het tweede deel: Treindromen van Denis Johnson
‘En plotseling werd het allemaal zwart, en was dat moment voorgoed voorbij.’
Dat is de laatste zin uit de kleine roman Treindromen van Denis Johnson, een bewierookt boekje met op de achterflap een quote van Michael Cunningham die zegt dat het boekje hem rijker en bedachtzamer heeft gemaakt en hij voegt eraan toe: ‘Wat ik zou zeggen tegen mensen aan wie ik het boek geef? Just shut up and read this, motherfucker.’
Die toon past totaal niet bij Treindromen, en bovendien is het een armoedige uitspraak omdat Cunningham dit zou zeggen tegen mogelijke lezers. Hij weet misschien zelf ook wel dat je lezers niet moet uitschelden.
Neemt niet weg dat Johnsons boek van slechts 93 kleine pagina’s een groots verhaal is, weids, een heel leven op papier. Hoe sluit je dat af? Met een plotseling einde?
Johnson kiest voor een slotoptreden in het Rex Theater waar Theodore het wonderpaard optreedt ondanks het bloed in zijn uitwerpselen. Hij doet een voorspelling door met zijn hoeven op het podium te tikken. Een man stapt naar voren, legt zijn hoofd in zijn nek en zingt. ‘Het oerideaal van al zulke geluiden’: mist- en scheepshoorn, de eenzame fluit van een locomotief, klaagmuziek en doedelzak, al die geluiden maakt deze man, tot alles zwart wordt en dat moment voorgoed voorbij is.
Een theatrale afsluiting van een non-theatrale roman, dat past eigenlijk wel goed. In Treindromen wordt het leven van een rouwende man geschetst, in eenvoudige scènes, soms hard, soms lieflijk. Johnson maakt flinke sprongen door het leven van deze Robert Grainier, en daarmee door de hele vorige eeuw. Dit soort vertellingen hebben op mij altijd een tijdseffect: in zo weinig woorden zo’n leven beschrijven dat het tegelijk groot én klein is, dat is mysterieus. Een heel leven van Robert Seethaler is ook zo’n boek. De lezer wandelt een leven lang mee, maar leest het in één tv-loze avond uit.
Treindromen is vooral een technisch boek en dit soort dwang neemt die techniek weg. Die techniek schuilt in het afstandelijke vertellen van stukjes uit een leven, heel rustig en als echte scènes, in de verleden tijd, als een croniqueur die volledig onzichtbaar is, wiens stem totaal niet dwingend is maar de lezer wel meevoert. Geen grote woorden.
‘Nog geen vier jaar na zijn bruiloft en nu al weduwnaar, woonde Grainier onder zijn afdak bij de rivier onder de plek waar zijn hut had gestaan.’
Die openingszin van hoofdstuk 6 geeft het verhaal goed weer en ook de vertelling: beschrijvend, met oog voor plaats en tijd, gespeeld van moraal en oordelen. Maar zo'n zin is een opening, een slotzin is anders: die laatste punt waarmee de schrijver en zijn verhaal de lezer verlaten.
Als Treindromen uit is blijf je ermee in je handen zitten. Echt jammer dat deze vertelling voorbij is, al is herlezen een uitkomst, maar je weet ook dat deze vertelling op geen enkele manier anders had gekund, en daarom is de slotzin, die het woordje 'plotseling' in zich heeft en ook plots komt, de enige mogelijke afsluiting van dit boek.
Archief
- Februari 2006
- Augustus 2009
- September 2010
- Oktober 2010
- November 2010
- December 2010
- Januari 2011
- Februari 2011
- Maart 2011
- April 2011
- Mei 2011
- Juni 2011
- Juli 2011
- Augustus 2011
- September 2011
- Oktober 2011
- November 2011
- December 2011
- Januari 2012
- Februari 2012
- Maart 2012
- April 2012
- Mei 2012
- Juni 2012
- Juli 2012
- Augustus 2012
- September 2012
- Oktober 2012
- November 2012
- December 2012
- Januari 2013
- Februari 2013
- Maart 2013
- April 2013
- Mei 2013
- Juni 2013
- Juli 2013
- Augustus 2013
- September 2013
- Oktober 2013
- November 2013
- December 2013
- Januari 2014
- Februari 2014
- Maart 2014
- April 2014
- Mei 2014
- Juni 2014
- Juli 2014
- Augustus 2014
- September 2014
- Oktober 2014
- November 2014
- December 2014
- Januari 2015
- Februari 2015
- Maart 2015
- April 2015
- Mei 2015
- Juni 2015
- Juli 2015
- Augustus 2015
- September 2015
- Oktober 2015
- November 2015
- December 2015
- Januari 2016
- Februari 2016
- Maart 2016
- April 2016
- Mei 2016
- Juni 2016
- Juli 2016
- Augustus 2016
- September 2016
- Oktober 2016
- November 2016
- December 2016
- Januari 2017
- Februari 2017
- Maart 2017
- April 2017
- Mei 2017
- Juni 2017
- Juli 2017
- Augustus 2017
- September 2017
- Oktober 2017
- November 2017
- December 2017
- Januari 2018
- Februari 2018
- Maart 2018
- April 2018
- Mei 2018
- Juni 2018
- Juli 2018
- Augustus 2018
- September 2018
- Oktober 2018
- November 2018
- December 2018
- Januari 2019
- Februari 2019
Geen reacties